E951, Aspartam, Aspartame, Dipeptid Tatlandırıcı, Yapay Tatlandırıcı, Aspartik Asit Fenilalanin Metil Ester, 22839-47-0

E951, Aspartam, Aspartame, Dipeptid Tatlandırıcı, Yapay Tatlandırıcı, Aspartik Asit Fenilalanin Metil Ester, 22839-47-0

Aspartam, kimyasal olarak E951 olarak da bilinir, yapay bir tatlandırıcıdır. Genellikle düşük kalorili veya şekersiz yiyecek ve içeceklerde şeker yerine kullanılır. Kimyasal olarak bir dipeptid olup, aspartik asit ve fenilalanin amino asitlerinin metil esteri bileşiminden oluşur.

Aspartam yaygın olarak gazlı içeceklerde, sakızlarda, tatlandırılmış yoğurtlarda ve düşük kalorili ürünlerde karşımıza çıkar. Ancak, fenilketonüri (PKU) olarak adlandırılan genetik bir metabolik hastalığı olan kişiler, içeriğinde fenilalanin bulunduğu için aspartamdan kaçınmalıdır.

Aspartamın güvenliği yıllardır tartışma konusu olsa da, dünya genelindeki birçok gıda güvenliği kuruluşu, önerilen dozlarda tüketilmesinin güvenli olduğunu belirtmiştir.

Aspartamın fiziksel ve kimyasal özellikleri oldukça ilgi çekicidir. İşte bunların bazıları:

Fiziksel Özellikler:

• Moleküler Formül: C₁₄H₁₈N₂O₅

• Moleküler Ağırlık: Yaklaşık 294.31 g/mol

• Görünüm: Genellikle beyaz, kristalize bir toz şeklindedir.

• Çözünürlük: Suda kolay çözünür, ancak alkollerde çözünürlüğü düşüktür.

• Erime Noktası: Yaklaşık 246–247 °C'de parçalanmaya başlar (tam olarak erimez).

Kimyasal Özellikler:

• Aspartam bir dipeptid metil esteri olup, aspartik asit ve fenilalanin amino asitlerinden türetilir.

• pH Duyarlılığı: Asidik ve nötr pH aralıklarında kararlıdır, ancak yüksek sıcaklık ve alkali koşullarda parçalanabilir.

• Isıya duyarlılığı nedeniyle pişirme ve fırınlama işlemleri sırasında kullanımı sınırlıdır.

Aspartam, diğer yapay tatlandırıcılarla karşılaştırıldığında bazı benzersiz özelliklere sahiptir. İşte birkaç önemli karşılaştırma:

1. Tatlılık Seviyesi:

   • Aspartam, şekerden yaklaşık 200 kat daha tatlıdır.

   • Sukraloz ise şekerden 600 kat daha tatlıdır, bu da onu daha yoğun bir tatlandırıcı yapar.

   • Sakkarin, şekerden 300-400 kat daha tatlıdır ve uzun süredir kullanılan bir alternatiftir.

2. Kalori İçeriği:

   • Aspartam, düşük kalorili bir tatlandırıcıdır, ancak tamamen kalorisiz değildir.

   • Sukraloz ve sakkarin gibi tatlandırıcılar ise genellikle kalorisiz olarak kabul edilir.

3. Isıya Dayanıklılık:

   • Aspartam, ısıya duyarlıdır ve pişirme veya fırınlama işlemleri sırasında bozulabilir.

   • Sukraloz, ısıya dayanıklıdır ve bu nedenle pişirme işlemlerinde kullanılabilir.

4. Kullanım Alanları:

   • Aspartam, genellikle gazlı içecekler, sakızlar ve tatlandırılmış yoğurtlarda kullanılır.

   • Sukraloz, daha geniş bir kullanım alanına sahiptir ve pişirme işlemlerinde de tercih edilir.

5. Sağlık ve Güvenlik:

   • Aspartam, fenilketonüri (PKU) hastaları için uygun değildir, çünkü fenilalanin içerir.

   • Sakkarin, bazı kişilerde metalik bir tat bırakabilir ve geçmişte sağlık tartışmalarına konu olmuştur.

Aspartamın sağlık üzerindeki etkileri uzun yıllardır tartışma konusu olmuştur. İşte bu konuda bilinen bazı önemli noktalar:

1. Genel Güvenlik: Dünya genelindeki birçok sağlık otoritesi, aspartamın önerilen günlük alım miktarları içinde tüketilmesinin güvenli olduğunu belirtmiştir. Ancak, bu miktarların aşılması durumunda bazı yan etkiler görülebilir.

2. Fenilketonüri (PKU): Aspartam, fenilalanin içerdiği için fenilketonüri (PKU) hastaları tarafından tüketilmemelidir. Bu genetik rahatsızlığa sahip bireyler, fenilalanini metabolize edemez ve bu durum ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

3. Nörolojik Etkiler: Bazı bireylerde aspartam tüketimi baş ağrısı, baş dönmesi ve ruh hali değişiklikleri gibi nörolojik yan etkilere neden olabilir. Ancak, bu etkiler genellikle bireysel duyarlılıklara bağlıdır.

4. Kanser Riski: Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), aspartamı "muhtemel kanserojen" olarak sınıflandırmıştır. Ancak, bu sınıflandırma daha çok hayvan çalışmaları ve yüksek doz tüketimlerine dayanmaktadır. İnsanlar üzerindeki etkileri konusunda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

5. Metabolik Etkiler: Aspartamın diyabet ve obezite üzerindeki etkileri tartışmalıdır. Bazı araştırmalar, yapay tatlandırıcıların kilo kontrolüne yardımcı olabileceğini öne sürerken, diğerleri uzun vadede metabolik sorunlara yol açabileceğini iddia etmektedir.

6. Bağırsak Sağlığı: Aspartamın bağırsak mikrobiyotasını olumsuz etkileyebileceği ve sindirim sorunlarına yol açabileceği öne sürülmüştür.

Aspartam üzerine yapılan son araştırmalar, özellikle sağlık üzerindeki etkileri ve güvenliği konularında yoğunlaşmıştır. İşte bazı önemli bulgular:

1. Kanser Riski: Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), aspartamı "muhtemelen kanserojen" olarak sınıflandırmıştır. Ancak, bu sınıflandırma sınırlı kanıtlara dayanmaktadır ve günlük güvenli tüketim miktarı vücut ağırlığı başına 40 mg olarak belirlenmiştir2.

2. Metabolik Etkiler: DSÖ, tatlandırıcıların kilo kontrolü veya obezite üzerinde uzun vadeli bir fayda sağlamadığını belirtmiştir. Bu nedenle, aspartamın zayıflama amacıyla kullanılmasının etkili olmadığı ifade edilmiştir.

3. Kullanım Alanları ve Güvenlik: Aspartam, diyet içecekler, sakızlar, yoğurtlar ve ilaçlar gibi birçok üründe yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak, aşırı tüketim durumunda sağlık riskleri artabilir

Aspartam, farklı bilimsel ve ticari bağlamlarda çeşitli adlarla anılabilir. İşte bazı diğer isimleri:

• E951: Avrupa'da gıda katkı maddesi kodu.

• Aspartik Asit Fenilalanin Metil Ester (Türkçe tam adı).

• L-Aspartil-L-Fenilalanin Metil Ester.

• Dipeptid Tatlandırıcı.

• Asp-Phe Metil Ester.

• Methyl Aspartylphenylalanate (İngilizce).

• Aspartame: İngilizcede en yaygın kullanılan ismi.

Halk arasında aspartam genellikle sadece bir "yapay tatlandırıcı" olarak anılır ve teknik isimler pek kullanılmaz. Özellikle diyet içeceklerde veya şekersiz ürünlerde rastlanıldığı için çoğu insan bunu "diyet tatlandırıcısı" ya da "şekersiz tatlandırıcı" olarak tanımlar. Örneğin, bazı kişiler bunu "gazozdaki şeker yerine kullanılan madde" gibi basit terimlerle ifade edebilir.

Molekül Formülü (Aspartam): C₁₄H₁₈N₂O₅
Molekül Ağırlığı: 294.30 g/mol
Kimyasal Adı: Aspartam
CAS Numarası: 22839-47-0

Bu kimyasal madde 1965 yılında bir kimyager tarafından ülser tedavisinde kullanılması için araştırma yapılırken geliştirilen yapay tatlandırıcı grubundaki bir kimyasal bileşiktir.

Kimyasal formülü olarak Aspartik Asit ile fenialaninin metil esteri olan bir maddedir.

E Kodu = E951 dir.

Diğer İsimleri Aşağıdaki :

• Asp-Phe Metil Ester
• Metil Aspartilfenilalanat
• Dipeptid Tatlandırıcı
• Aspartik Asit Fenilalanin Metil Ester
• L-Aspartil-L-Fenilalanin Metil Ester

Fiziksel Ve Kimyasal Özellikleri:

Fiziksel görünüm olarak kristal toz formundadır. Tat olarak Sakkaroz bileşiğinden yaklaşık 200 kat daha Tatlı özelliğe sahiptir.

Kokusu bulunmamaktadır.

Nem varlığında aspartilfenilalanin bileşiği ve başka kimyasal bileşiğe ayrılarak hidrolize olmaktadır. Bu hidroliz olayı ile aspartamın tadında azalma meydana gelmektedir.

Erime Noktası 346.5 °C dir.

Çözünürlük olarak sıcaklık, pH ve suyun varlığına göre değişmektedir. pH düşük ortamlarda ve 25 °C sıcaklıkta en yüksek çözünürlüğe sahiptir. Örneğin pH’ın 2 civarında ve  sıcaklığın 25 °C olması durumunda 20 mg/mlt su olarak tespit edilmiştir.

Kararlılık olarak ne olmaması durumunda stabil bir özelliğe sahiptir. Lakin nem varlığında tat kaybı yaşamaktadır.

Aspartam Kullanım Alanları :

• Bazı ülkelerde gazlı içeceklerde yapay tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır.
• Yüksek tatlılık özelliği sayesinde sakız üretiminde tatlandırıcı madde olarak kullanılır.
• Çay, kahve ve bazı kahvaltı gereklerinde tatlılık özelliği sağlamak için kullanılır.
• Düşük kalorili yiyecek ve içeceklerin imalatında kullanılır. Bu uygulamada ya tek başına ya da bir başka tatlandırıcı ile karıştırılarak kullanılmaktadır.
• Dondurma imalatında tatlandırıcı olarak kullanılır.
• Farmakoloji alanında öksürük şuruplarında tatlandırıcı madde olarak kullanılır.
• Çiğneme tabletlerinde ve şekersiz sıvı formülasyonlarda kullanılır.
• Jelatin üretiminde tatlı bir tat vermek amacıyla kullanılır.